құрал-сайманмен түсіру

(Инструментальная съемка)

жергілікті жердің нұсқасы мен бедерін анықтау және оны жасалынып жатқан картаға (фотосуретке, фотожоспарға) берілген масштабта шартты белгілермен белгілеу бойынша далалық және ғылыми өңдеу (зертханалық) жұмыстарының кешені. Қ-с.т., инженерлік іздеу және әр түрлі объектілерді салу кезінде жергілікті жердің белгілі бір аймағына үлкен масштабты топографиялық карталар мен жоспарлар жасау мақсатында жүргізіледі. Қолданатын аспаптары мен құралдарына байланысты жергілікті жерді құрал-сайманмен түсіру; аэрофототопографиялық, мензуралық, тахеметрикалық, фототеодолиттік болып бөлінеді. Аэрофототопографиялық түсіруде (бұл түсіру құрал-сайманмен түсірудің негізгі түрі болып табылады) жергілікті жерді әуеден суретке түсіру материалдары пайдаланылады. Қазіргі жағдайда мензуралық түсіру аэрофототопосуреттер жоқ болған жағдайда ғана қолданылады. Тахеометрикалық (теодолиттік) түсіру арнайы аспаптардың — тахеометрлердің (теодолиттердің) көмегімен жүзеге асады. Фототеодолиттік түсіруде құрамында фотокамера мен теодолит конструкциялық түрде жалғанған аспап-фототеодолит пайдаланылады. Фотокамерамен жергілікті жер суретке түсіріледі. Ал теодолит суретке түсірген нүктелердің координаттарын анықтауға және жоспарларды (карталарды) фотограметрикалық аспаптардың көмегімен жасағанда суреттерді бағдарлауға қажетті геодезиялық өлшеулерді жүргізеді.